روبرویی با دنیای جدید وب سبب شده تا ترفندهای جدیدی از سوی شرکت ها به وجود آمده و موجب اعتیاد کاربران به وب سایت های اعتیادآور شود. لذا با توجه به فراگیری این موضوع و تأثیر آن در زندگی روزمره ی بشر در این مقاله سعی داریم علت ایجاد عوامل اعتیادآور در این وب سایت ها را تشخیص داده و چگونگی آن را بیان کنیم.

وب سایت های اعتیادآور

این مقاله توسط نیر ایل، بنیان گذار دو استارت آپ و مشاور یک شرکت و انکوباتور نوشته شده است. در این مقاله سعی شده تا نحوه ی عملکرد وب سایت های اعتیادآور که به دنبال جذب کاربران بیشتر هستند، مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت راهکاری برای استفاده از تکنولوژی های عادت ساز به جهت بهبود زندگی کاربران ارائه گردد.

چگونگی ایجاد میل و علاقه در کاربران وب سایت های اعتیادآور

برای شروع، نام چند شرکت مصرف کننده وب را در نوار جستجوی سیستم خود وارد کرده و پس از آن کلمه "addict" را اضافه کنید. به طور مثال “Facebook addict”، “Zynga addict” یا حتی “Pinterest addict” را تایپ کنید، در نتیجه خواهید دید که چه افرادی و چه تعداد کاربران بسیاری که به این وب سایت ها معتاد شده اند و روزها و ساعت ها را در این وب سایت های اعتیادآور وقت گذرانی می کنند. اما سؤال مهمی که در این جا برایمان پیش می آید این است که چگونه این شرکت ها، با اینکه میزان کمی برنامه ی اجرا شده بر روی صفحه نمایش خود تولید می کنند، می توانند کنترل ذهن کاربران را در دست بگیرند؟ چرا این سایت ها بسیار اعتیادآور هستند و قدرت آنها برای آینده ی وب نشانگر چه چیزی خواهد بود؟

روبرویی با دنیای جدید وب سایت ها و اعتیاد به آن

ما در دوران جدیدی از دنیای وب قرار گرفته ایم و آن هم به وجود آمدن وب سایت های نامحدودی است که برای جلب توجه کاربران رقابت می کنند. امروزه شرکت های بسیاری در حال یادگیری هستند تا بتوانند تاکتیک های جدیدی را برای مطابقت با ذهنیت و زندگی کاربران ایجاد کنند. چرا که در حال حاضر تنها جمع آوری میلیون ها کاربر در یک وب سایت به اندازه ی کافی خوب و مثمرثمر نمی باشد. بلکه شرکت ها دریافته اند که ارزش اقتصادی آن ها در ایجاد عملکردهایی است که عادت هایی را در کاربران ایجاد کنند تا دائماً به وب سایت آن ها که از جمله وب سایت های اعتیادآور می باشد، سر بزنند. با این حال بعضی از شرکت ها تنها از این واقعیت جدید مطلع می شوند و به دنبال رونق بهتر کسب و کار خود هستند و در عوض برخی دیگر از شرکت ها در حال حاضر به دنبال ثروت اندوزی از این راه می باشند.

زمانی که اولین فکر برای مراجعه به وب سایت های اعتیادآور در ذهن، برنده می شود!

زمانی که یک شرکت که در کاربران خود عادت های قوی را شکل می دهد، از مزایای متعددی در این زمینه برخوردار می شود. در واقع این نوع شرکت ها باعث ایجاد "وابستگی درونی" در کاربران می شوند. این امر بدین معناست که کاربران بدون اینکه کار مهمی داشته باشند و یا انگیزه ای خاص داشته باشند، به این سایت ها رجوع می کنند. اما صاحبان این وب سایت های اعتیادآور و عادت گذار نیز در عوض به جای تکیه بر بازاریابی و هزینه کردن در این زمینه برای ایجاد وجه تمایز با دیگر رقبای خود، زندگی روزانه و احساسات روتین کاربران را از طریق وابسته کردنشان به خدمات خود درگیر کرده و آن ها را به سوی وب سایتشان می کشانند. باید دانست که عادت سم است؛ به ویژه زمانی که کاربران به طور ناخودآگاه فکر می کنند، "من خسته ام"، و فوراً رفتن به فیس بوک به ذهنشان می آید. یا اینکه با خود فکر می کنند، "برم ببینم در دنیا چه می گذرد؟" و قبل از اینکه منطق فکری به سراغشان بیاید، پاسخ "توییتر" است. در این جاست که اولین راه حل رسیده به ذهنشان برنده شده و آن ها را روانه ی این وب سایت های اعتیادآور می کند.

ایجاد میل و علاقه در وب سایت های اعتیادآور

اما چگونه این شرکت ها با استفاده از وب سایت های اعتیادآور خود باعث ایجاد وابستگی های درونی در کاربران می شوند تا عادت ها را شکل بدهند؟ پاسخی که می توان به این سؤال داد این است که آنها در کاربران میل و علاقه ی درونی ایجاد می کنند. حتماً هواداران سریال مد مِن "”Mad Men و زمانی که آن ها یک شرکت تبلیغاتی و ساخت آگهی در خیابان مدیسون راه انداخته بودند و از این طریق در مصرف کنندگان میل و انگیزه ایجاد می کردند را به خوبی به یاد می آورید. ایجاد یک دنیای چند صفحه ای با مصرف کنندگان آگاه و همچنین نبود معیار محاسبه ی سودآوری شرکت ها، سبب شده تا سرمایه کلان "دون دراپر" صرف شتسشوی مغزی مصرف کنندگان قرار گیرد و نتیجه اش ساخت برندی بزرگ باشد. اما امروزه استارت آپ ها از طریق یک سری طرح ها و ترفندهای کارآزموده به دنبال ایجاد میل و علاقه در کاربران خود هستند تا در آن ها عادت و اعتیاد به وجود بیاورند. به نظر نیر ایل می توان این ترفندها را "محرک های میل و علاقه" نامید که اغلب کاربران از طریق همین محرک ها در دام می افتند و بیشتر از درون درگیر آن می شوند.

شناسایی ترفندهای مشترک در وب سایت های اعتیادآور

در زمینه ی ترفندهای موجود در وب سایت های اعتیادآور، نیر ایل یک محرک میل و علاقه ایجاد کرده است تا از این طریق بتواند دیگران را برای درک بهتر هر آنچه در قلب تکنولوژی عادت ساز وجود دارد، کمک کند. این محرک، ترفندها و الگوهای مشترکی را نشان می دهد که او در حرفه ی کاری خود در زمینه بازی های ویدئویی و صنایع تبلیغاتی آنلاین دیده است. با اینکه محرک میل و علاقه می تواند به طور کلی برای توصیف گسترده ای از شکل گیری عادت در کاربران کفایت کند، اما او در این مقاله سعی کرده  تا در این زمینه بیشتر بر روی اپلیکیشن های اینترنتی متمرکز شود.

ایجاد وابستگی به وب سایت های اعتیادآور

وابستگی جرقه ی اول برای مؤثر واقع شدن محرک های عادت ساز و همچنین شکل گیری رفتارهای اعتیادآور است. این وابستگی از دو طریق بیرونی و دورنی ایجاد می شود. تکنولوژی های عادت ساز با آگهی، کار خود را شروع می کنند و از طریق وابستگی های بیرونی همچون یک ایمیل، یک لینک روی یک وب سایت یا ارسال آیکون یک اپلیکیشین بر روی موبایل کاربران، آن ها را تحریک می کنند. کاربران نیز از طریق کلیک کردن های متمادی و پی در پی در برابر این محرک ها قرار گرفته و کم کم وابستگی های درونی شان شکل می گیرد. در نهایت رفتارها و احساساتشان از این طریق درگیر می شود. بنابراین کاربران هر لحظه ای که احساس بی حوصلگی یا نیاز کنند، به سمت این وب سایت های اعتیادآور یا تکنولوژی های عادت ساز می روند.

به عنوان مثال، تصور کنید Barbra، یک خانم جوان در پنسیلوانیا، با عکسی در فید نیوز فیس بوک خود مواجه می شود که توسط یکی از اهالی روستایی گرفته شده است. این عکس برای باربارا بسیار جذاب و دوست داشتنی است چرا که او به زودی قصد دارد با برادرش جانی به این روستا سفر کند.  پس این عکس جرقه ای است برای تحریک او و موجب ایجاد وابستگی های بیشتر به تکنولوژی های عادت ساز می شود.

اقدامات لازم برای جذب بیشتر به سمت وب سایت های اعتیادآور

پس از ایجاد وابستگی به وب سایت های اعتیادآور یا اپلیکیشن ها، شرکت ها اقدامات مختلفی را انجام می دهند. این شرکت ها در بسیاری از موارد دو دسته از رفتارهای افراد را تحت تأثیر قرار می دهند. 1- انگیزه و 2- رفتار. اقداماتی که برای افزایش شانس جذب کاربران بیشتر در نظر گرفته شده به این صورت می باشد که طراح، استفاده از خدمات موجود در وب سایت یا اپلیکیشن را آسان می کند و در عین حال انگیزه ی کاربر را نیز افزایش می دهد. این مرحله ی ایجاد انگیزه، بر روی هنر و علم طراحی قابلیت استفاده، متمرکز است تا اطمینان حاصل شود که کاربر به نحوی که طراح انتظار دارد عمل می کند. با استفاده از همان مثال باربارا، با کلیک بر روی تصویر جالب در فیدنیوز خود او به یک وب سایت گرفتار می شود که هرگز قبل از این نامش را هم نمی دانست. در واقع هنگامی که او عمل مورد نظر را انجام می دهد (کلیک بر روی عکس)، او به آنچه که بعداً در این وب سایت می بیند، مجذوب شده و این گذر مدتی کوتاه می تواند برایش اعتیادآور نیز باشد.

ایجاد برنامه های متغیر پاداش در وب سایت های اعتیادآور

آنچه که محرک علاقه و انگیزه را از یک Feedback loop ساده جدا می کند، توانایی این محرک در ایجاد تمایل برای کاربران است. Feedback loop ها در اطراف ما هستند، اما نمی توانند تمایل ایجاد کنند. پاسخ واضح و روشنی که می توان در این زمینه داد این است که نور یخچال شما هنگامی که درب را باز می کنید روشن می شود و شما را مجبور نمی کند دوباره و دوباره آن را باز کنید تا روشن شود. با این حال، اضافه کردن برخی قابلیت های متغیر به ترکیب (مثلاً گفتن یک اتفاق متفاوت سحرآمیز درباره یخچال شما زمانی که در آن را باز می کنید) می تواند میل و علاقه ی خوبی را در کاربران ایجاد کند. برنامه های متغیر پاداش یکی از قدرتمندترین ابزارهایی هستند که وب سایت های اعتیادآور برای استفاده ی کاربران و در دام اداختن آن ها به کار می برند.

چگونگی عکس العمل کاربران به برنامه های متغیر پاداش

تحقیقات نشان می دهد که سطوح دوپامین بدن در زمانی که مغز در انتظار پاداش است؛ افزایش می یابد. ارائه ی برنامه های متغیر پاداش در وب سایت های اعتیادآور اثر بخشی این امر را افزایش می دهد و با ایجاد دام های دیوانه کننده، زمینه های عقل و قضاوت های عقلی را سرکوب کرده و در عین حال به فعال کردن قسمت های مرتبط با خواسته و تمایل فرد می پردازند. گرچه در این میان می توان به نمونه های کلاسیکی از قبیل ماشین های اسلات و قرعه کشی اشاره نمود اما پاداش های متغیر بسیاری از این قبیل در فن آوری های عادت سازی نیز به خوبی رایج هستند.

نحوه پاسخگویی بدن به تکنولوژی های عادت ساز در وب سایت های اعتیادآور

به طور مثال هنگامی که باربارا به Pinterest وارد می شود، نه تنها تصویری که در نظر داشت برای دیدن پیدا می کند، بلکه نگاه او به بسیاری از موارد پر زرق و برق دیگر نیز جذب می شود. تصاویر مربوط به آنچه که او به طور کلی به آن ها علاقه مند است یعنی چیزهایی که در طی سفر به روستا می بیند و برخی تصاویر دیگر نیز وجود دارد که چشم او را می گیرند. همپوشانی هیجان انگیز مرتبط و غیرمستقیم، مبهم و ساده، زیبا و رایج، سیستم دپامین مغز او را با وعده ی پاداش فرا می گیرد. حالا او زمان بیشتری را در سایت می گذراند، گشتن در وب سایت های اعتیادآور برای پیدا کردن چیز فوق العاده بعدی و ... . اما جالب است بدانید قبل از اینکه او متوجه این امر شود؛ 45 دقیقه است که در جستجوی موارد بعدی، وقت خود را در این وب سایت های اعتیادآور صرف می کند.

تعهد و سرسپردگی کاربر در استفاده از خدمات وب سایت های اعتیادآور

آخرین مرحله ی محرک انگیزه و علاقه، جایی است که کاربر خواسته است کاری را انجام بدهد. این مرحله با توجه به رفتار کاربر، دو هدف دارد. اول این است که شانس را افزایش دهیم تا کاربر از طریق محرک های میل و علاقه بعد از رفتن به یک ماژول ترغیب شود و ماژول های پی در پی و دیگر وب سایت را نیز بگردد. دوم اینکه اکنون که مغز کاربر غرق در دوپامین می باشد و در انتظار مراحل بعد و گرفتن پاداش است، وقت آن است که صاحبان وب سایت های اعتیادآور برخی موارد را از سوی کاربران خود دریافت کنند. پرداخت برخی موارد و این سرسپردگی به طور کلی به کاربر بستگی دارد و می تواند شامل تلف کردن زمان، دادن اطلاعات، ارائه ی تلاش و خدماتی ویژه، سرمایه ی اجتماعی یا حتی پول او باشد که برای استفاده از خدمات ارائه شده در وب سایت های اعتیادآور به آن ها می پردازد.

نحوه ی اقدام کاربران در مقابله با وب سایت های اعتیادآور

برخلاف یک خریدار که پروسه ی خرید او دارای نقطه پایانی است، فاز تعهد و سرسپردگی کاربران برای صرف دارایی های خود در وب سایت های اعتیادآور ادامه دار می باشد. این تعهد و سرسپردگی شامل اقداماتی مانند دعوت از دوستان، بیان کردن ترجیحات، ایجاد دارایی های مجازی و همچنین یادگیری استفاده از موارد جدید می باشد. تمامی این تعهدات موجب می شوند تا خدمات را برای کاربر بهبود بخشد. این تعهدات می توانند قدرت بیشتری برای ایجاد انگیزه ی بیشتر، اقدام ساده تر و پاداش هیجان انگیز تر ایجاد کند و کاربر به جستجوی بیشتری در وب سایت های اعتیادآور بپردازد. همان طور که باربارا به طور بی نهایت در وب سایتPinterst  می چرخد و چیزهایی که او را تحسین می کند موجب ایجاد علاقه و رغبت در او می شود. باربارا با جمع آوری آیتم ها، اطلاعات مربوط به علایق خود را در اختیار وب سایت قرار می دهد. به زودی او پیگیری خواهد کرد، کلیک می کند و دوباره کلیک می کند تا آنجا که روابط خود و وب سایت های اعتیادآور را افزایش داده و چنان وابسته ی آن می شود که در برابر دیگر محرک های ایجاد انگیزه نیز قرار بگیرد و ساعت ها در همان وب سایت وقت گذرانی کند.

قدرت فوق العاده ی وب سایت های اعتیادآور

به این جمله که اخیراً زا یک اندیشمند نوشته شده است، بیندیشید: "اگر از چیزی نمی توان برای کاری نادرست استفاده کرد، پس این یک قدرت فوق العاده نیست." این مطلب کاملاً درست است، زیرا با توجه به این تعریف می توان گفت، طراحی عادت یا عادت سازی اگر به خوبی استفاده شود در واقع یک قدرت فوق العاده است. عادت سازی می تواند زندگی مردم را با روشی سرگرم کننده و حتی سالم در بر بگیرد. اما اگر در راهی نادرست و اشتباه استفاده شود، به سرعت می تواند به اعتیادی عذاب آور برای افراد تبدیل شود. تکنولوژی عادت سازی که امروزه به وجود آمده دقیقاً همین مثال را برایمان تداعی می کند. واقعیت این است که ما از طریق دستگاه های مختلف دسترسی بیشتری به وب سایت های اعتیادآور پیدا می کنیم و از طرفی دیگر شرکت های بسیاری نیز این دسترسی به وب سایت های اعتیادآور را برایمان افزایش می دهند. از آن جا که شرکت ها این دسترسی بیشتر را با توانایی جمع آوری و پردازش داده های ما با سرعت بالاتری نسبت به قبل انجام می دهند، به جرأت می توان گفت ما با آینده ای مواجه هستیم که خطر اعتیاد به وب سایت های اعتیادآور در آن با سرعت بسیار بالایی رو به افزایش است.

راهکارهایی برای گریز از دام وب سایت های اعتیادآور

سه مورد مهم یعنی دسترسی بیشتر به وب سایت ها، داده های ارائه شده در وب سایت ها و همچنین سرعت، فرصت های جدیدی را برای فن آوری های عادت سازی ایجاد می کند تا کاربران را بیش از پیش در دام وب سایت های اعتیادآور بیندازند. اما در این زمینه قصد داریم به راهکارهایی نیز بپردازیم تا امکان این خطر را تا حدی ممکن کاهش دهیم.

نخستین راهکار برای گریز از وب سایت های اعتیادآور

به عنوان نخستین راهکار و یک راهکار اساسی برای گریز از اعتیاد به وب سایت ها می توان گفت که شرکت ها باید بدانند که چگونه محرک های میل و علاقه به وب سایت های اعتیادآور را در جهت بهبود زندگی مردم مهار کنند و آن ها را از این اعتیاد بیهوده و از بین برنده نجات دهند.

دومین راهکار برای گریز از وب سایت های اعتیادآور

به عنوان راهکار دوم برای گریز از دام وب سایت های اعتیادآور نیز می توان گفت که کاربران وب سایت های اعتیادآور باید در مقابل عوامل تحریک کننده و ایجادکننده ی میل و علاقه رفتاری کنترل شده داشته باشند و زمان کمتری را صرف این تکنولوژی اعتیادآور کنند.

راهکار سوم برای در امان ماندن از وب سایت های اعتیادآور

یکی دیگر از راهکارهای مهم در این زمینه که می توان ارائه داد، مدیریت زمان در استفاده از وب سایت های اعتیادآور می باشد، لذا کاربر باید مدت زمان خود را در ماندن و چرخیدن در وب سایت های اعتیادآور دانسته و گذر زمان را تحت کنترل درآورد. زمان مهم ترین عاملی است که اگر فرد بتواند آن را کنترل کند در واقع توانسته خود را از دام های بعدی این اپلیکیشن یا وب سایت های اعتیادآور نجات دهد.

شما درباره ی وب سایت های اعتیادآور چه فکر می کنید؟

با توجه به وب سایت های اعتیادآور بسیاری که در اطراف ما قرار گرفته اند، چه زمان هایی احساس می کنید شما نیز علاقه دارید سری به آن ها بزنید؟ آیا دلیلش را می دانید؟! شما چه راهکارهایی برای در امان ماندن از وب سایت های اعتیادآور و استفاده از این وب سایت ها در جهت بهبود بشر  پیشنهاد می دهید؟